زمان تقریبی مطالعه: 6 دقیقه
 

صلائة بن‌ عمرو افوه اودی




اَفْوَه اَوْدی، صلائة بن عمرو، شاعر یمنی دوران جاهلی می باشد.


۱ - لقب افوه


مأخذ عمده زندگی او، همان چند روایتی است که ابوالفرج اصفهانی در اغانی آورده، اما قطعات و ابیات پراکنده او را در آثار پیش از اغانی، چون الحیوان و البیان جاحظ، یا عیون الاخبار و الشعر و الشعراء ابن قتیبه می‌توان یافت. کنیه اش ابوربیعه بود و از آنجا که لبانی درشت و دندان‌هایی نمایان داشت «اَفْوَه» لقب یافت.
[۱] ابن قتیبه عبدالله، الشعر و الشعرا، ج۱، ص۵۹، به کوشش مصطفی سقا، قاهره، ۱۳۵۰ق /۱۹۳۲م.
[۲] عباسی عبدالرحیم، معاهد التنصیص، ج۴، ص۱۰۷، به کوشش محمد محیی الدین عبدالحمید، بیروت، ۱۹۴۱م.
[۳] زرکلی، اعلام، ج۳، ص۲۰۶-۲۰۷.


۲ - رهبری قبیله


پدرش عمرو بن مالک «فارس الشوهاء»
[۴] عباسی عبدالرحیم، معاهد التنصیص، ج۱، ص۱۰۷، به کوشش محمد محیی الدین عبدالحمید، بیروت، ۱۹۴۱م.
لقب داشته، و افوه خود در شعری بدان اشاره کرده است.
[۵] ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، ج۱۲، ص۱۶۹، قاهره، ۱۹۶۳م.

افوه «سید» قبیله اود از مَذحِج بود و در جنگ های میان قبایل به خصوص در نبرد با عاصر بن صعصه، آنان را رهبری می‌کرد.
[۶] ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، ج۱۲، ص۱۶۹-۱۷۱، قاهره، ۱۹۶۳م.
[۷] ابوعبید بکری عبدالله، سمط اللا¸لی، ج۲، ص۸۴۴، به کوشش عبدالعزیز میمنی، قاهره، ۱۳۵۴ق /۱۹۳۶م.
[۸] عباسی عبدالرحیم، معاهد التنصیص، ج۱، ص۱۰۷، به کوشش محمد محیی الدین عبدالحمید، بیروت، ۱۹۴۱م.


۳ - معاصر حضرت عیسی


برخی او را در شمار نخستین شاعران عرب پیش از امرؤالقیس، مُهَلهِل، اَبرَص، مُرَقَّش اکبر و عمرو بن قَمیئه و حتی معاصر حضرت عیسی (علیه‌السلام) نهاده اند.
[۹] سیوطی، المزهر، ج۲، ص۴۷۷، به کوشش محمدابوالفضل ابراهیم و دیگران، بیروت، ۱۹۸۶م.
[۱۰] میمنی عبدالعزیز، مقدمه بر الطرائف الادبیة، ج۱، ص۳، بیروت، ۱۹۳۷م.


۴ - نظریه سیوطی در مورد افوه


اما سیوطی هوشمندانه اشاره می‌کند که این زمان‌ها چندان آشکار نیست و این شاعران در دوره های نزدیک به هم می‌زیستند و کهن ‌ترین شان از ۱۰۰ سال پیش از اسلام فراتر نمی‌رود. اشعار افوه همچون شعر دیگر شاعران جاهلی بیش‌تر در فخر و ستایش قوم خویش و شرح جنگ‌ها و دلاوری های آنان است.
[۱۱] میمنی عبدالعزیز، مقدمه بر الطرائف الادبیة، ج۱، ص۸، بیروت، ۱۹۳۷م.
[۱۲] میمنی عبدالعزیز، مقدمه بر الطرائف الادبیة، ج۱، ص۱۳، بیروت، ۱۹۳۷م.


۵ - شاعر حکیم


اما او را به سبب معانی حکمت آمیزی که در شعرش آمده، در شمار حکیمان عرب نیز نهاده اند. ابوالفرج دالیه او را علت این امر می‌داند.
[۱۳] ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، ج۱۲، ص۱۶۹، قاهره، ۱۹۶۳م.


۶ - منع از روایت رائیه


اما رائیه او
[۱۴] میمنی عبدالعزیز، مقدمه بر الطرائف الادبیة، ج۱، ص۱۳، بیروت، ۱۹۳۷م.
که شاید مشهورترین شعر او نیز باشد، معانی حکمت آمیز بیشتری در بر دارد. این قصیده ۳۰ بیتی به جای نسیب، با آن معانی آغاز می‌شود و به فخر و تعصبات قبیله ای می‌پردازد و سرانجام مذحج را بر نزار ترجیح می‌دهد (بیت ۲۱). گویند به همین سبب بود که حضرت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) روایت آن را منع فرمود.
[۱۵] فروخ عمر، تاریخ الادب العربی، ج۱، ص۱۳۴، بیروت، ۱۹۸۴م.


۷ - استناد ادیبان به اشعار افوه


ابیاتی از اشعار وی را شاعرانی چون کثیر تضمین کرده اند
[۱۶] ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، ج۱۲، ص۱۶۹، قاهره، ۱۹۶۳م.
و در کتب ادب و لغت به ابیاتی از آنها استناد شده است.
[۱۷] کنز الحفاظ فی کتاب تهذیب الالفاظ، ج۱، ص۲۷۴- ۲۷۵، ابن سکیت یعقوب، «الالفاظ»، کنز الحفاظ فی کتاب تهذیب الالفاظ، به کوشش لویس شیخو، بیروت، ۱۸۹۸م.
[۱۸] جاحظ عمرو، الحیوان، ج۶، ص۲۷۵، به کوشش عبدالسلام محمدهارون، ۱۳۸۸ق /۱۹۶۹م.
[۱۹] زبیر بن بکار، الاخبار الموفقیات، ج۱، ص۳۱۱-۳۱۲، به کوشش سامی مکی عانی، بغداد، ۱۳۹۲ق /۱۹۷۲م.
[۲۰] ثعالبی عبدالملک، ثمار القلوب، ج۱، ص۸۴، به کوشش محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۱۳۸۴ق /۱۹۶۵م.
[۲۱] ابوالعلاء معری احمد، رسالة الغفران، ج۱، ص۲۹۷، به کوشش عائشه عبدالرحمان بنت شاطی، قاهره، ۱۳۹۷ق /۱۹۷۷م.


۸ - وفات افوه


معاصران مرگ وی را به اختلاف حدود ۴۰ یا ۵۰ قبل از هجرت دانسته اند.
[۲۲] زرکلی، اعلام، ج۳، ص۲۰۶.
[۲۳] زیدان جرجی، تاریخ آداب اللغة العربیة، ج۱، ص۱۳۴، قاهره، ۱۹۵۷م.
[۲۴] فروخ عمر، تاریخ الادب العربی، ج۱، ص۱۳۳، بیروت، ۱۹۸۴م.


۹ - اشعار افوه در آثار دیگران


نخستین بار شیخو ۵۲ بیت از اشعار افوه را در اثر خویش شعراء النصرانیة جمع کرد، سپس عبدالعزیز میمنی مجموعه اشعار افوه را در ضمن مجموعة الطرائف الادبیه در بیروت (۱۹۳۷م) به چاپ رساند.

۱۰ - فهرست منابع


(۱) ابن سکیت یعقوب، «الالفاظ»، کنز الحفاظ فی کتاب تهذیب الالفاظ، به کوشش لویس شیخو، بیروت، ۱۸۹۸م.
(۲) ابن قتیبه عبدالله، الشعر و الشعرا، به کوشش مصطفی سقا، قاهره، ۱۳۵۰ق /۱۹۳۲م.
(۳) ابوعبید بکری عبدالله، سمط اللا¸لی، به کوشش عبدالعزیز میمنی، قاهره، ۱۳۵۴ق /۱۹۳۶م.
(۴) ابوالعلاء معری احمد، رسالة الغفران، به کوشش عائشه عبدالرحمان بنت شاطی، قاهره، ۱۳۹۷ق /۱۹۷۷م.
(۵) ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، قاهره، ۱۹۶۳م.
(۶) افوه اودی، صلائة، «دیوان»، ضمن الطرائف الادبیة، به کوشش عبدالعزیز میمنی، بیروت، ۱۹۳۷م.
(۷) ثعالبی عبدالملک، ثمار القلوب، به کوشش محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۱۳۸۴ق /۱۹۶۵م.
(۸) جاحظ عمرو، الحیوان، به کوشش عبدالسلام محمدهارون، ۱۳۸۸ق /۱۹۶۹م.
(۹) زبیر بن بکار، الاخبار الموفقیات، به کوشش سامی مکی عانی، بغداد، ۱۳۹۲ق /۱۹۷۲م.
(۱۰) زرکلی، اعلام.
(۱۱) زیدان جرجی، تاریخ آداب اللغة العربیة، قاهره، ۱۹۵۷م.
(۱۲) سیوطی، المزهر، به کوشش محمدابوالفضل ابراهیم و دیگران، بیروت، ۱۹۸۶م.
(۱۳) عباسی عبدالرحیم، معاهد التنصیص، به کوشش محمد محیی الدین عبدالحمید، بیروت، ۱۹۴۱م.
(۱۴) فروخ عمر، تاریخ الادب العربی، بیروت، ۱۹۸۴م.
(۱۵) میمنی عبدالعزیز، مقدمه بر الطرائف الادبیة، بیروت، ۱۹۳۷م.

۱۱ - پانویس

 
۱. ↑ ابن قتیبه عبدالله، الشعر و الشعرا، ج۱، ص۵۹، به کوشش مصطفی سقا، قاهره، ۱۳۵۰ق /۱۹۳۲م.
۲. ↑ عباسی عبدالرحیم، معاهد التنصیص، ج۴، ص۱۰۷، به کوشش محمد محیی الدین عبدالحمید، بیروت، ۱۹۴۱م.
۳. ↑ زرکلی، اعلام، ج۳، ص۲۰۶-۲۰۷.
۴. ↑ عباسی عبدالرحیم، معاهد التنصیص، ج۱، ص۱۰۷، به کوشش محمد محیی الدین عبدالحمید، بیروت، ۱۹۴۱م.
۵. ↑ ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، ج۱۲، ص۱۶۹، قاهره، ۱۹۶۳م.
۶. ↑ ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، ج۱۲، ص۱۶۹-۱۷۱، قاهره، ۱۹۶۳م.
۷. ↑ ابوعبید بکری عبدالله، سمط اللا¸لی، ج۲، ص۸۴۴، به کوشش عبدالعزیز میمنی، قاهره، ۱۳۵۴ق /۱۹۳۶م.
۸. ↑ عباسی عبدالرحیم، معاهد التنصیص، ج۱، ص۱۰۷، به کوشش محمد محیی الدین عبدالحمید، بیروت، ۱۹۴۱م.
۹. ↑ سیوطی، المزهر، ج۲، ص۴۷۷، به کوشش محمدابوالفضل ابراهیم و دیگران، بیروت، ۱۹۸۶م.
۱۰. ↑ میمنی عبدالعزیز، مقدمه بر الطرائف الادبیة، ج۱، ص۳، بیروت، ۱۹۳۷م.
۱۱. ↑ میمنی عبدالعزیز، مقدمه بر الطرائف الادبیة، ج۱، ص۸، بیروت، ۱۹۳۷م.
۱۲. ↑ میمنی عبدالعزیز، مقدمه بر الطرائف الادبیة، ج۱، ص۱۳، بیروت، ۱۹۳۷م.
۱۳. ↑ ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، ج۱۲، ص۱۶۹، قاهره، ۱۹۶۳م.
۱۴. ↑ میمنی عبدالعزیز، مقدمه بر الطرائف الادبیة، ج۱، ص۱۳، بیروت، ۱۹۳۷م.
۱۵. ↑ فروخ عمر، تاریخ الادب العربی، ج۱، ص۱۳۴، بیروت، ۱۹۸۴م.
۱۶. ↑ ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، ج۱۲، ص۱۶۹، قاهره، ۱۹۶۳م.
۱۷. ↑ کنز الحفاظ فی کتاب تهذیب الالفاظ، ج۱، ص۲۷۴- ۲۷۵، ابن سکیت یعقوب، «الالفاظ»، کنز الحفاظ فی کتاب تهذیب الالفاظ، به کوشش لویس شیخو، بیروت، ۱۸۹۸م.
۱۸. ↑ جاحظ عمرو، الحیوان، ج۶، ص۲۷۵، به کوشش عبدالسلام محمدهارون، ۱۳۸۸ق /۱۹۶۹م.
۱۹. ↑ زبیر بن بکار، الاخبار الموفقیات، ج۱، ص۳۱۱-۳۱۲، به کوشش سامی مکی عانی، بغداد، ۱۳۹۲ق /۱۹۷۲م.
۲۰. ↑ ثعالبی عبدالملک، ثمار القلوب، ج۱، ص۸۴، به کوشش محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۱۳۸۴ق /۱۹۶۵م.
۲۱. ↑ ابوالعلاء معری احمد، رسالة الغفران، ج۱، ص۲۹۷، به کوشش عائشه عبدالرحمان بنت شاطی، قاهره، ۱۳۹۷ق /۱۹۷۷م.
۲۲. ↑ زرکلی، اعلام، ج۳، ص۲۰۶.
۲۳. ↑ زیدان جرجی، تاریخ آداب اللغة العربیة، ج۱، ص۱۳۴، قاهره، ۱۹۵۷م.
۲۴. ↑ فروخ عمر، تاریخ الادب العربی، ج۱، ص۱۳۳، بیروت، ۱۹۸۴م.


۱۲ - منبع

دانشنامه بزرگ اسلامی مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی برگرفته از مقاله «افوه‌افوی »ج۹، ص۳۷۶۷.    


رده‌های این صفحه : تراجم | شاعران عرب




آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.